■ ضوابط سرای سالمندان بخش معماری

تعریف سالمندی:
سالمنداز نظر لغوی کسی است که سالهای زیادی را پشت سر نهاده،سالهایی پر از خاطره وتجربه.
پدیده ی سالمندی یک سیر طبیعی است که در آن تغییرات فیزیولوژی و روانی در بدن رخ میدهد.ساده ترین راه برای تعریف پیری عبارت است از شمردن تعداد سالهایی که از بدو تولد طی شده است.بطور کلی آمار مربوط به پیران، 65 سالگی را بصورت قراردادی آغاز پیری تعیین میکند.درجامعه ما سن 65 تا 70 سالگی آغاز پیری را مشخص میکند. زیرا با سن بازنشستگی مطابقت دارد. بنابراین ورود به دوره پیری را تا اندازه ای قانون معین میکند،هرچندکه در بعضی افراد ممکن است سن پیری کمتر یا بیشتر باشد.
احساس پیری یک مسئله درونی و روانی ست و در افراد مختلف متفاوت است.
سالمندان را میتوان به چند گروه تقسیم کرد:
1- سالمندانی که میتوانند فکرکنند ولی قوای جسمی خود را از دست داده اند.
2- سالمندانی که قوای جسمی و روانی خود را از دست داده اند.
3- سالمندانی که از جسم و فکر فعالی برخوردارند.
بیشینه طول عمر انسان بین 110 تا 115 سال است.متوسط طول عمر را حدود 74 سال در نظر میگیرند.طول زندگی انسان را به چند مرحله میتوان تقسیم کرد:
ردیف عنوان Subject حدود سن
1 نوزادی Infancy ازتولد تا یک سالگی
2 ابتدای کودکی Early Chilhood 1 تا 6 سالگی
3 انتهای کودکی Late Chilhood 7 تا 10 سالگی
4 بلوغ Adolesence 11 تا 18 سالگی
5 جوانی Young Adulthood 19 تا 35 سالگی
6 ابتدای میان سالی Early middle age 36 تا 49 سالگی
7 انتهای میان سالی Late middle age 50 تا 64 سالگی
8 ابتدای پیری Youg-old 65 تا 74 سالگی
9 پیری Old 75 تا 85 سالگی
10 انتهای پیری Old-old 86 سالگی و بیشتر

تاریخچه:
در قرون وسطی، سالمندانی که خانواده ای نداشتند و یا خانواده آنها قادر به نگهداری از آنان نبود؛ معمولاً توسط دیر محل نگهداری میشدند.دیر اولین مکانی است که برای نگهداری و مراقبت سالمندان تنها و نیازمند اختصاص یافت. در این خانه ها با سالمندان مانند دیوانه ها رفتار میشد و از هر 10 نفر، 8 نفربه ناراحتی روانی دچار میشد و 2 نفر جان خود را از دست میداد.این آمار تکان دهنده حقیقت انکار ناپذیری است که امروزه متخصصان پیری شناسی در دنیا به آن واقفند.امروزه بیش چند میلیون خانه سالمندان در دنیا وجود دارد که دولت ها مبالغ زیادی را صرف هزینه نگهداری و بهداشت و درمان سالمندان بی کس و بی خانمان مینماید.ولی با وجود این، خانه سالمندان همیشه خانه سالمند بوده و جای خالی خانواده را پر نمیکند چرا که عواطف و احساسات موجود در میان خانواده ها در این خانه ها کم است.
در ایالات متحده امریکا چندین مرکز سالمندان به نام «شهر خورشید» یا آفتاب شهر، برای اسکان سالخوردگان با سطح زندگی بالا وجود دارد.در فرانسه 45/1 درصد از مردم سالخورده را در خانه های دولتی که مخصوص سالمندان است؛نگهداری میکنند.
خانه های سالمندان در ایران:
در ایران بصورت جدی در اوایل دهه چهل قرن حاضر در قانون برنامه چهارم عمران کشور مطرح شد و در آن برنامه، اعتباری به منظور جمع آوری سالمندان در خانه های مخصوص و نگهداری از آنان پیش بینی گردید که بر اساس آن، دو آسایشگاه خیریه در سال 1342 در تهران تاًسیس گردید و سپس در سالهای بعد بر تعدادآنها افزوده گشت.
در حال حاضر 43 آسایشگاه در سطح کشور فعالیت دارند که 28 واحد آن دولتی و 15واحد غیر دولتی است.رقمی حدود 3000نفر سالمند را تحت پوشش دارند.از کل آسایشگاه های کشور 18 واحد آن در استان تهران و بقیه در حدود 25 واحد در دیگر استانها قرار دارد.
خانه های سالمندان د ر ایران زیر نظر مسئولان و پزشکان قرار دارد و اداره بهزیستی و وزارت بهداشت و درمان بطور مداوم بر کار آنها و از نظر دارو، درمان و بهداشت، نظارت کامل دارند.
ضرورت ایجاد پروژه:
جوامعی که فرهنگی ویژه دارند و نیز در نظامهای سیاسی- اقتصادی گوناگون، کهنسالی را به شیوه های متفاوت مینگرند.جوامع قبیله ای و کشاورزی،کشورهای صنعتی کشورهای اسلامی و مجتمع های سرمایه داری، هریک بر پایه معیارهای گوناگونی که دارند با کهنسالی برخورد میکنند و پایگاه آنرا روشن میسازند.در کشور ما هنوز پیوندهای عاطفی، سنتهای فرهنگی وباورهای دینی و پیوستگی های خانوادگی به سستی نشسته است.مردم به گونه ای همگانی کهنسالان را دوست دارند به آنان ارج مینهندوبرای تجربه سالخوردگان و پختگی راًی و اندیشه والای آنان جایگاه ویژه ای قایلند.همچنین با کوچک شدن خانواده و محدودیت مسکن(آپارتمان نشینی) در شهرهای بزرگ و کار کردن زن و شوهر در بیرون از خانه و حضور فرزندان در مؤسسه های آموزشی و تربیتی، بخصوص در کلان شهرها این احتمال وجود دارد که خانواده کوچک هسته ای امکان نگهداری از سالمندان خود را از دست بدهد وناگزیر آنها را راهی سراهای سالمندان کند.باوجود چنین شرایطی ایجاد باشگاه ها و انجمن ها و حتی خانه های سالمندان با داشتن وسایل رفاهی و بهداشتی و درمانی و تفریحی ،میتواند تا حدود زیادی احساس تنهایی سالمندان را کاهش دهد.

خانه سالمندان در حاشیه دریا(ساحل نیوجرسی)
این خانه با دقت زیاد برای بهبود کیفیت زندگی سالمندان طراحی شده است.در این مجموعه طراح به نیازهای خاص سالمندان ساکن در آنجا توجه زیادی داشته است و فضاهای خصوصی را در واحدهای یک و دونفره با تقسیم بندی های مشخص بوجود آورده است.مبلمان ثابت واحدها، حمام ها و راهروها به گونه ایست که به آنان این احساس را میدهد که در محیط زیست جدید دارای استقلال و ارزش اند.
پلان موقعیت

چها اتاق غذاخوری مجزا در مکانهای مختلف طراحی شده است که سالمندان میتوانند از هریک از آنها در زمانهای مختلف روز استفاده نمایند.
این طرح در سال 1994به بهره برداری رسیده و ظرفیت سکونت 120 سالمند را در دو طبقه داراست.

نمای اصلی وپلان طبقه همکف پلان طبقه اول




اقامتگاه سالمندان «میدوویو»
(کانکاکی،ایلینویز)
این ساختمان از 26 واحد 1 یا 2 نفره تشکیل شده و نهایت طراحی در آن بکار رفته است.هر دو واحد بصورت یک واحد همسایگی بهم متصل اند و همگی به یک هال مرکزی و اصلی که اتاقهای غذا خوری، نشیمن، ورودی اصلی و فضاهای پشتیبانی در آنجا قرار دارد؛ ارتباط دارند.واحدهای همسایگی در دو طرف راهرویی قرار گرفته اند که پهنای آن 8/7 متر است.نور پردازی در این ساختمان (اتاق ها،راهروها،رختشویخانه، حمام و ... )با نصب چراغ های سقفی تاًمین میشود.هریک از واحدهای مسکونی دارای یک در ورودی عقب نشسته و پنجره خلیجی است که پنجره ها علاوه بر ایجاد دید ومنظر و جهت یابی، بین هر دو واحد کناری ارتباط بصری ایجاد و سالمند را به داشتن ارتباط اجتماعی با یکدیگر تشویق میکنند.

این ساختمان در سال 1995 به بهره برداری رسید و ظرفیت سکونت 50 نفر را دارد.




آسایشگاه زعفرانیه:
این آسایشگاه در خیابان مقدس اردبیلی قرار دارد.کاربری پیشین آن در ابتدا مسکونی و بعد آسایشگاه روانی و در سال 1363 به آسایشگاه سالمندان تبدیل گردیده است.زیر بنای مجموعه 4000مترمربع و در دوطبقه در زمینی به مساحت 17000مترمربع احداث گردیده است.تغییرات معماری در ساختمان مذکور جهت تبدیل به وضع موجود، بانصب دیوارهای جداگر در داخل فضاها و تهیه سرویس های بهداشتی انجام گرفته است.تعداد سالمندان ساکن در آسایشگاه 110زن و 35 مرد میباشد. برای این تعداد سالمند 17 اتاق تعبیه گردیده است.
آسایشگاه فرزانگان:
این آسایشگاه در شهرک قدس واقع شده کاربری پیشین آن مسکونی بوده و در سال 1377 به خانه سالمندان تبدیل شده است. زیر بنای مجموعه 1000متر مربع میباشد که در زمینی به مساحت 12000 متر مربع قرار دارد.تعداد سالمندان ساکن درآن 40 زن و 10 مرد میباشد که برای این تعداد سالمند جمعاً 10 اتاق تعبیه شده است.